Oefenen met lange sluitertijden

Na de presentatie van Jan op 15 september was het twee weken later de beurt aan de clubleden om zelf in de praktijk aan de slag te gaan met lange sluitertijden in de avond. Goed voorbereid en gewapend met statieven en natuurlijk cameratassen verzamelden we ons op maandagavond 29-09 bij het Keizersbolwerk in Vlissingen. Dit is een plek waar je als fotograaf veel verschillende invalshoeken kunt kiezen: aan het water is veel te zien, maar je kunt ook makkelijk richting het Bellamypark lopen waar meestal enige levendigheid (en dus beweging) te vinden is. 

We begonnen de avond aan het water, omdat er op dat moment nog voldoende licht was om de bewegingen van onder andere de golven vast te leggen, zoals te zien is in bovenstaande foto. De tijdsplanning van de avond was uitstekend, mede dankzij de voorbereidingen en adviezen van Jan. En ook het weer zat mee: het was droog, er was niet al te veel wind en de temperatuur zeer aangenaam voor de tijd van het jaar. Een perfecte avond om dit soort fotografie in de praktijk te brengen!

Fotograferen met lange sluitertijd lijkt de afgelopen jaren steeds populairder te worden. Meestal wordt hierbij een zogenaamd grijsfilter (ook wel ND-filter genoemd) gebruikt dat licht tegenhoudt, want anders raken foto's al gauw overbelicht - zeker overdag. Als de sluiter lang openstaat kan er immers ook langere tijd (veel) licht op de sensor vallen en overdag is dat niet goed te compenseren door middel van het diafragma. Maar ga je in de avond - bij schemering of in het donker - fotograferen, dan is de hoeveelheid omgevingslicht al een heel stuk minder en is het mogelijk om de sluitertijd te verlengen zonder dat je een filter nodig hebt.

We begonnen om 19 uur in de buurt van de Loodsensteiger. Het was op dat moment nog relatief licht en het was aanvankelijk dan ook nog wat lastig om de sluitertijd te verlengen naar een hele seconde of meer zonder de foto te overbelichten. Om een beetje in de buurt te komen van de wat langere sluitertijden - zodat het effect ervan ook zichtbaar gemaakt kan worden - moest aan het begin van onze oefensessie in veel gevallen de diafragma-opening zo klein mogelijk gemaakt worden. Een heel kleine diafragmaopening kan echter wel een enigszins negatief effect hebben op scherpte (vanwege diffractie), maar dat is beter dan overbelichting in het beeld.

Maar het licht verandert snel in de avond en na korte tijd was het mogelijk om de sluitertijden langer te maken en daarbij ook het diafragma weer wat verder open te zetten. Zo ontstond er speelruimte om meer met sluitertijd en diafragmawaarde te gaan variëren. In de presentatie van Jan waren verschillende voorbeelden van belichtingswaarden te zien met de mogelijke effecten daarvan op het beeld. Zo zie je op de Westerschelde regelmatig schepen vlakbij Vlissingen langsvaren, wat leuke effecten kan geven bij het fotograferen met een langere sluitertijd.

Na ruim een uur werd het aan het water te donker om nog bewegingen te kunnen zien en vast te leggen en daarom trokken verschillende clubleden naar de fontein op het Bellamypark. Het idee daarbij was om te proberen de waterstralen met een langere sluitertijd vast te kunnen leggen. Helaas bleek dat de belichting van de fontein zich daar slecht voor leende: de verlichte delen van waren te fel tegen de donkere achtergrond en gaven uitgebeten plekken. Dat kan gebeuren als het contrast tussen licht en donker te groot is, de camera kan dat grote contrast niet goed overbruggen waardoor over- én onderbelichting ontstaat. Maar het was wel leerzaam om dit zelf op deze manier te ervaren!

Eigenlijk is het altijd nuttig om verschillende mogelijkheden uit te proberen, ook al hebben ze niet altijd het gehoopte resultaat. Door het fotograferen met langere sluitertijden creëer je beelden die afwijken van hoe wij mensen zelf iets waarnemen; soms heeft dat een toegevoegde waarde, maar soms ook niet - en dat laatste was bij de fontein dus voor de meesten van ons het geval.

Wat op het Bellamypark echter nog wel leuke beelden opleverde waren de lichtstrepen van langsrijdend verkeer. Verschillende clubleden hebben hiermee geëxperimenteerd. Het is een soort fotografie die enigszins 'trial and error' is omdat je niet helemaal zeker weet hoe en hoe snel het verkeer zich zal bewegen; het resultaat zie je dus pas achteraf en dat kan erg verrassend zijn!

Na een paar uur in de weer te zijn geweest hebben we gezamenlijk de avond afgesloten op een terras op het Bellamypark. Het was al met al een zeer geslaagde avond waarbij we goed hebben kunnen ervaren hoe het is om met een langere sluitertijd te fotograferen. Het voordeel van het fotograferen bij avond is dat je geen prijzig filter nodig hebt en dan ook mooi eventuele kleuren in de avondlucht kunt vastleggen. Het nadeel is dat je maar een vrij beperkte tijd hebt om te fotograferen en ook voor het vinden van een mooie compositie moet je snel zijn, want anders is het moment voorbij. Het is dus handig om van te voren een goede planning te maken en je goed voor te bereiden zoals het kiezen van een goede plek en compositie.  

   
Hieronder een aantal resultaten van de clubleden die aan de avond deelgenomen hebben. Indien mogelijk zijn de gebruikte instellingen erbij vermeld plus een korte toelichting.

In de volgende zes foto's zijn bewegingen te zien van passerende schepen en loodsboten. Het is interessant om te zien welk effecten dat oplevert bij gebruik van langere sluitertijden! 

Foto: Tina - sluitertijd 10 sec, iso 200, brandpunt 9mm (APS-C), diafragmawaarde onbekend

De Westerschelde is een drukke scheepvaartroute. In dit geval bleek het langsvarende schip in de verte niet zo heel veel toegevoegde waarde hebben omdat de lange sluitertijd er een enigszins onduidelijk donker object van maakt. Het is op deze plek echter nog best lastig om de passerende schepen buiten beeld te houden!
De beweging in de golven op de voorgrond is fraai te zien en ook de gekleurde lucht vormt een prettige achtergrond. Achter de lichte bewolking is nog een lichtpuntje te zien waar een zwakke maan er probeert doorheen te prikken.

Foto Ronald - sluitertijd 25 sec, f/20, iso 100, brandpunt 44mm (APS-C)

Achter de Loodsensteiger passeert eveneens een schip. Doordat dit relatief dichtbij is, is het niet meer als zodanig herkenbaar maar zien we vooral strepen in het beeld en dat geeft een apart en bijna vervreemdend effect. Met name de lichtstrepen hebben een leuke interactie met de lampen die op de steiger staan. Het licht steekt ook mooi af tegen de blauwige lucht die typisch is voor het 'blauwe uurtje'. Een beeld waar je even goed naar moet kijken!

Foto: Peter - sluitertijd 15 sec, f/14, iso 64, brandpunt 18mm (APS-C)

Een enigszins vergelijkbaar beeld als de foto hierboven, maar nu met een iets ander standpunt en ook een ander brandpunt (meer groothoek). Het is interessant om te zien welke verschillen dat geeft in het beeld!

Foto: Berrie - sluitertijd 4 sec, f/18, iso 100, brandpunt 24mm (fullframe)

Zicht op de Koopmanshaven met daarachter een aantal beeldbepalende Vlissingse gebouwen. De langsvarende loodsboot zorgt voor dynamiek in een verder rustig beeld, waarbij de rode tinten elkaar versterken. Een heel Vlissings plaatje, maar dan toch even wat anders vastgelegd!

Foto: Ruud - sluitertijd 1.6 sec, f/18, iso 100, brandpunt 12mm (MFT)

Ook Ruud richtte zijn camera op passerende loodsboten. Hier zien we de gele boot vanaf de zijkant, deze wordt mooi ingekaderd door de kade en de steiger. De lichtstrepen in verschillende kleuren maken het een speels beeld en natuurlijk zien we ook hier een paar echt Vlissingse gebouwen op de achtergrond.

Foto: Ruud - sluitertijd 1.3 sec, f/22, iso 100, brandpunt 12mm (MFT)

Als kijker naar deze foto word je bijna het beeld in getrokken door de beweging! De vorm van de loodsboot is hier nog herkenbaar; een fascinerende en erg dynamische actiefoto die perfect getimed is.

Foto: Peter - sluitertijd 6.5 sec, f/6.3, iso 250, brandpunt 30mm (APS-C)

Een prachtig zicht op de Koopmanshaven, waarin alles mooi samenkomt: de verlichting, reflecties in het water en de loodsboot en gebouwen op de achtergrond! De warme tinten in de verlichting zorgen voor een mooi kleurcontrast tegen het donkerblauwe van de lucht. De kademuur links en de paal rechts vormen een prettige kadering.

In de volgende foto's staan de Loodsensteiger en het Roeiershoofd meer centraal in beeld. Voor fotografen zijn dit fijne objecten omdat ze lijnen vormen en de palen ook weer een eigen ritme in beeld creëren, waarmee je als fotograaf mooi kunt spelen in de compositie. Door het gebruik van langere sluitertijden vervagen de golven en ontstaat rust in het water.   

Foto: Heiko - sluitertijd 3 sec, f/22, brandpunt 11mm (cropmodus)

Een rustig evenwichtig beeld, bijna symmetrisch. Beide lijnen trekken het oog het beeld in, waarbij ook de lichte lijnen in de bewolking meedoen. Op de Loodsensteiger links zijn een paar andere clubleden in actie te zien!

Foto: Heiko - sluitertijd 6 sec, f/24, brandpunt 12mm (cropmodus)

In dit beeld staat het Roeiershoofd centraal, met een dubbele lijn die versterkt wordt door de lijnen van de Loodsensteiger aan de linkerkant. Mooi zijn ook de subtiele kleuren, het roestbruin en het rood van het licht contrasteren met het blauw van de lucht en het water. Aan de weerspiegeling van de lampen aan de linkerkant is goed te zien dat het water enigszins uitgevlakt is door de langere sluitertijd. 

Foto: Arina - sluitertijd 2 sec, f/14, iso 100, brandpunt 35mm (APS-C)

Een wat lichter beeld dan de voorgaande, omdat deze foto wat vroeger op de avond is gemaakt. Een prettig beeld met een heel rustige, bijna minimalistische compositie met lijnen en een duidelijk focuspunt.

Foto: Heiko - sluitertijd 6 sec, f/22, iso 100, brandpunt 10mm (cropmodus)

Een erg aansprekende compositie met veel diepte, mede door de voorgrond en de lijnen die het oog van de kijker door het beeld sturen. De persoon die klein (maar duidelijk) in beeld staat en het havenlicht vormen aandachtspunten en versterken de kijkrichting ook nog eens. Natuurlijk vormt de avondlucht hierbij een mooie achtergrond.

De Loodsensteiger vormt ook in de volgende foto's het hoofdonderwerp, maar in deze foto's is het al een stuk donkerder. Daardoor gaat de verlichting op de steiger een grote rol spelen. 

Foto: Ronald - sluitertijd 30 sec, f/16, iso 1000, brandpunt 23mm (APS-C)

Wat het effect is van een kleiner diafragma (dus een hoger f-getal) is hier heel goed te zien: de het licht van de lampen krijgt een stervorm. Erg leuk om mee te spelen bij avondfotografie! Mooi is dat er ook nog veel kleur in de lucht zit en er voldoende licht is om te zien wat zich in de voorgrond bevindt. 

Foto: Arina - sluitertijd 10 sec, f/5.6, iso 100, brandpunt 24mm (APS-C)

In deze foto is het al een stuk donkerder, maar er is nog steeds wat kleur in de lucht te zien. Nu ligt de nadruk op de verschillende kleuren van de lampen op de Loodsensteiger en de reflectie ervan in het water, wat een heel speels effect geeft.

Foto: Peter - sluitertijd 30 sec, f/4, iso 64, brandpunt 18mm (APS-C)

Nogmaals de Loodsensteiger, maar nu met een passerende loodsboot erachter, waarvan we echter alleen de verlichting zien. De combinatie van de verschillende lichteffecten is bijzonder, zeker omdat de strepen exact de lijn van de steiger volgen en de lantaarns daar precies tussen vallen.

Foto: Berrie - 30 sec, f/8, iso 200, brandpunt 48mm (fullframe)

Hier is het al behoorlijk donker, er is nauwelijks nog licht of kleur in de lucht te zien, ondanks de lange sluitertijd. Hierdoor ontstaat een heel groot contrast tussen de verlichting en de achtergrond en worden de reflecties van de gekleurde lampen felle kleurvlakken. Ook de lichten in de achtergrond zijn nu veel duidelijker te zien en versterken elkaar; hier is de hoofdrol dus weggelegd voor het samenspel van de verschillende lampen.

Foto: Berrie - sluitertijd 6 sec, f/11, iso 200, brandpunt 42mm (fullframe)

Zicht op de Loodsensteiger, maar nu recht van voren. Het gekleurde licht beschijnt de reling waardoor de verschillende lijnen en accenten worden benadrukt. De lucht is al vrijwel donker, waardoor het kunstlicht een grote rol speelt en er een bepaalde, enigszins geheimzinnige sfeer ontstaat. Het is een beeld dat wellicht zelfs een beetje doet denken aan een omslagfoto van een politieroman!  

In de volgende drie foto's een wat vrijer zicht op de Westerschelde, met natuurlijk aan de overkant Zeeuws-Vlaanderen. Op het moment van fotograferen was er nog vrij veel kleur in de lucht te zien, wat mooie kleurschakeringen oplevert. 

Foto: Jan - sluitertijd 30 sec, f/14, iso 125, brandpunt 19mm (APS-C)

Jan was iets verder westelijk gelopen dan de rest van de groep, tot het punt waar deze palen een mooie voorgrond in het water vormen. Hier is heel goed te zien dat de golven bijna volledig zijn uitgevlakt door het gebruik van een vrij lange sluitertijd, waardoor de Westerschelde bijna glad is geworden. Door middel van nabewerking springt de structuur van de palen er nog veel meer uit, waardoor de foto meteen ook een duidelijk onderwerp heeft gekregen.  

Foto: Jan - sluitertijd 30 sec, f/11, iso 125, brandpunt 16mm (APS-C)

Langs het water ligt ook deze grote steen, die qua grootte en kleur erg afwijkt van de andere stenen en dus ook nogal opvalt. Een mooi object dus om in de voorgrond in beeld te nemen. De golven die erachter tegen de kant opspatten vervagen door de lange sluitertijd, en samen met de kleuren en lichtjes in de achtergrond ontstaat daardoor een bijna mystieke sfeer.

Foto: Tina - 30 sec, f/8, iso 200, brandpunt 36.6mm (APS-C)

In deze foto gaat het vooral om de mooie kleuren en het licht in de lucht, die samen met het vage schijnsel van de maan en de lichtjes in de achtergrond een sfeervolle landschapsfoto vormen. Prettig is dat er ook wat licht valt op de voorgrond met de keien die de foto een basis geven en tevens zorgen voor diepte in het beeld. Dat de foto met een lange sluitertijd is gemaakt is vooral te zien aan het relatief gladde water.

De volgende foto's zijn gemaakt aan het Bellamypark. De lucht was toen al volledig donker, waardoor het aanwezige licht vooral komt van de straatverlichting, andere kunstverlichting en de lampen van passerend verkeer. Zeker deze laatste kunnen zorgen voor bijzondere en leuke effecten in foto's met lange sluitertijd. 

Foto: Ruud - sluitertijd 15 sec, f/22, iso 100, brandpunt 12mm (MFT)

De rode lichtstrepen vormen hier een mooie slinger door het beeld, op de achtergrond zien we het Bellamypark met heel herkenbaar de fontein en daarachter nog wat lichtjes van terrassen van de aanwezige horeca. Rondom de straatlantaarn rechts is een vrij grote stervorm ontstaan, die het donkere van de lucht fraai doorbreekt.

Het is bij dit soort fotografie altijd een beetje gokken wanneer je precies moet beginnen met afdrukken, omdat je nooit helemaal kunt voorspellen hoe het verkeer zich beweegt en ook niet hoe snel, maar het is leuk spelen en met wat meer ervaring gaat dit vaak steeds beter! En lukt het de ene keer niet, dan wacht je gewoon tot de volgende auto of (brom)fiets passeert :)